Energia-ikuskaritzak ureztatzaileen autonomia-erkidegoetan | Idae

Ureztapena funtsezko pieza da nekazaritzako elikagaien sistema espainiarrean. Nekazaritzako amaierako ekoizpenaren % 50etik gora ematen du, baina gure herrialdean dagoen nekazaritza-azalera erabilgarriaren % 20 bakarrik hartzen du. Hektarea ureztatuak lehorreko hektareak baino sei aldiz gehiago ekoizten du, eta lau aldiz handiagoa den errenta sortzen. Gainera, seguruagoa da, ekoizpenak dibertsifikatzea ahalbidetzen du eta malgutasun handia ematen dio nekazaritza-ustiapenari. Hori dela-eta, nekazari orok bihurtu nahi ditu lehorreko lurrak lur ureztatu. 

Eraldaketa hori, ordea, energia-efizientziaren irizpideen pean egin behar da, eskatzen den gutxiengora murriztu daitezen etorkizuneko ustiapen-kostuak. Ureztatzeko teknikek bilakaera izan dute; uholde edo grabitate bidezko ureztapenetik (ubideen, arroen eta kanalen bidezko ur-hornikuntzatik) aspertsiozko ureztapenera (presiopeko hodien bidezko ur-hornikuntzara) igaro da. Ponpa-sistemak erabiltzeari esker gertatu da hori; hau da, ponpak bultzatzen dituzten motorrak erabiltzeari esker; hots, motorrek eskatzen eta kontsumitzen duten energiari esker. Modernizazio-prozesu horren ondorioz, azken 30 urteotan % 20 baino gehiago murriztu da ur-kontsumoa, eta energia-kontsumoa % 650 areagotu da.

Energia-kontsumoaren gune kritiko edo sentikorrak ez dira laborantza motan eta ureztatu behar den azaleran bakarrik oinarritzen; sistemaren diseinuan ere oinarritzen dira: ur-bilketan (lurrazpikoa edo azalekoa), presiopeko hodien neurrietan (luzera eta diametroak) eta horien trazaduran (lurzoruaren topografia eta kotak) eta hautatutako ureztatze-sistemaren amaierako presurizatuan (aspertsioa, tanta-jarioa edo grabitatea), ponpaketa-zentrala ahaztu gabe. 

Sarearen diseinua, lursailaren topografian oinarrituta, kota berean dauden ur-harguneen arabera eta ureztapen-sistemaren (aspertsioa, tanta-jarioa edo grabitatea) tipologia bera duten partzelen arabera sektorizatu behar da, presiopeko balbula erreduktoreak erabiltzea saihesteko horrela; izan ere, energia-kopuru izugarria xahutzen duten elementuak dira horiek, ureztapena bereizketarik egin gabe egiten denean azalera osoan. Sarea azpi-zirkuitu horiekin zatikatu ezin denean, ureztatze-txandak ezartzeko aukera aztertu beharko da, zentral beretik elikatu daitezen presio bera behar duten eremuak, ordutegi ezberdinetan, koten eta ureztapen-tipologien arabera.

Horrekin, ponpaketa-emariak erregulatu ahalko dira. Horretarako, hobe da maiztasun-erregulagailuak (eskariaren arabera erregulatu daitezkeen emariak eta presioak) ezartzea erregulazio-baltsak ezartzea baino, ura igotzera behartzen baitute azken horiek, ur-hargunearen erregulagailuan presioa galtzeko gero. Energiaren ikuspuntutik begiratuta, ez da zuzena. Obra berrirako edo jada badauden zentralak birgaitzeko, paraleloki konektatutako ponpa aniztunak ezartzeko aukera aztertu behar da: alternatiba eskaintzen du horrek, eskari txikia duen ponpa bat edo ponpa batzuk zerbitzutik atera ahal izatetik sortzen baitira aurrezkiak, zerbitzuan dauden ponpek eraginkortasun handiz jardutea lortzearekin batera. Eskaria (aldi luzeetan) beharrezko edo instalatutako ponparen gaitasun bateratuaren erditik behera dagoenean pentsatu behar da ponpa aniztunak dituen sistema jartzea.

Eta, ponpez ari garela, ekipo horietan dago instalazio askoren energia aurrezteko potentzialik handiena: ohiko akatsa izaten da ponparen hautaketa okerra egitea, gehiegizko neurriak jarriz horri, bai gehiegizko segurtasun-koefizienteak ezartzearen ondorioz, bai etorkizunean jarduera handiagoa egongo dela aurreikusteagatik (benetan sartzen ez diren kide berriak edo labore berriak egongo direla pentsatzeagatik), bai instalazioak zahartzeagatik prestazioak gutxituko direla aurreikusteagatik. Gehiegizko neurriak jartzearen ondorioz, ponpak potentzia-puntu onenetik kanpo jardungo du, eta denboran xurgatutako potentzia (ordainagiri elektrikoan ordaintzen den energia) eskatu den potentzia baino askoz handiagoa izango da. Bi potentzien arteko aldeak definitzen du ponpaketaren energia-efizientzia. Askotariko instalazioetan egin diren neurketek errendimenduaren % 40 edo 50eko balioa bakarrik eman dute, balio hori % 80 edo 85etik hurbil egon beharko litzatekeenean. Ordainagiri elektrikoan diru asko xahutzea dakar horrek, eta, beraz, zentzuzkoa da esatea laborantza ureztatu orok eduki beharko lituzkeela xurgatutako potentzia hori neurtuko duten sare-aztertzaileak, gero horien arabera jardun ahal izateko. 

Gaur, zaila da errendimendua hobetzeko ponpaketa-teknologietan aurrerapenak lortzea; ponpaketa-teknologia heldua da. Hortaz, ponpek beren kurbaren puntu egokian jardun dezatela lortu behar da. Eskatzen diren prestazioetan eta errendimendu-maila altuetan oinarrituta, tamainaren hautu ona egitea da irtenbidea: Adibidez, emaria eta presioa ezarri ondoren, emari hori errendimendu onena duen puntuko emariaren % 75en eta % 110en artean kokatuko duen ponpa hautatuko da.

Ureztapen-instalazioen energia-kontsumoan dauden gune kritikoen laburpena egiteko, balio dezala gidoi honek (hobetzeko potentzialak zehazteko balio beharko luke):
 

1. Energia-efizientzia ponpaketan: maiztasun-erregulagailuak sartzea araubide aldakorra duten ponpetan, errendimenduak hobetzea bultzada-ekipoetan, aginte-, maniobra- eta kontrol-sistemak automatizatzea eta energetikoki optimizatutako sareak diseinatzea.
2. Ureztapen-sareen diseinuak sektorizatzea, ureztatze-tipologien eta lursailaren koten arabera; ordutegiak aztertzea. Bestalde, ura kontrolatzeko sistema aztertu behar dugu, bai banakako kontagailuekin, bai oro har kontsumitu den ura egiaztatzeko sistema batekin. Ureztatzaileen autonomia-erkidegoetako ordenantzekin bat eginez, tarifa binomioarekin eta gehiegikerien ondoriozko zigorrekin fakturatuko da kontsumitu den ura.
3. Ureztapen-unitatea eta ekipamendua partzeletan: Aspertsio-sistemetatik tanta-jariora migratzea; energia-eskaera gutxituko duten presiopeko ureztapenetan diseinatzea partzelen barrualdea; ur-harguneko karga-galerak aztertzea; ahal dela, toki altuetan jartzea ureztapenerako harguneak edo ur-harguneak; grabitate bidezko ureztatze-sistemetatik tanta-jarioaren bidezko ureztapenera igarotzea, eguzki-energia fotovoltaikoaren bidez eragindako ponpaketetan oinarrituta (oso aplikazio onak daude dagoeneko).

Horrekin guztiarekin, hauek jaso beharko lituzke energia-ikuskatzailearen lan-planak: 

1. fasea: Ponpaketen parametro elektrikoak eta hidraulikoak neurtzea
Ponpaketaz ponpaketa egingo dira neurketak, modu sekuentzialean, ponparen funtzionamendu-ziklo oso batetik etengabe datuak hartuz. Ponparen abiatze batetik beste abiatze baterako aldiari esaten zaio ziklo. Oro har, ziklo horrek ez luke astebetekoa baino txikiagoa izan beharko, egun batetik besterako funtzionamendu-aldaketak kontuan hartu ahal izateko.

Beste alde batetik baina aldi berean, aldagai hidraulikoen (bultzatutako emariaren eta ponpaketaren sarreran eta irteeran dagoen presioaren) neurketak egingo dira, sare-aztertzaileak egindako neurketekin sinkronizatuz horiek, datu elektrikoak eta hidraulikoak eduki ditzagun datu-bilketaren une orotan.

2. fasea: Ekipoen efizientzia energetikoa kalkulatzea
Hornitutako potentzia hidraulikoaren eta kontsumitutako potentzia elektrikoaren arteko kozientea izango da efizientzia energetikoa. 

3. fasea: Ur-banaketarako sarearen funtzionamendu hidraulikoa aztertzea
Sarearen datu topologikoak eta funtzionamenduari dagozkionak hartuko dira, eta ura kudeatzeko zein banatzeko aukerak (energetikoki efizienteenak) aztertuko dira.

4. fasea: Neurri zuzentzaileak proposatzea eta horien balorazio ekonomikoa egitea
Aztertutako datu guztietatik abiatuta ikertuko dira efizientzia energetikoa hobetzeko aukerak, neurri horren aurrezpen-potentziala eta neurria hartzeko kostuak baloratuz.

Tarifa elektrikoek azken urteotan izan duten bilakaerak nabarmen areagotu du instalazio horien ustiapen-kostua. Ondorioz, instalazioen egoera eta funtzionamendu mekaniko zein hidraulikoa aztertu behar dugu, eta hobekuntza-ahalmena hobetu. Horrek zuzenean eragingo du energia-kopuru handia aurreztea.